طب سنتی راه را نشانمان داد

دكتر شاهين آخوندزاده، قائم‌مقام معاون تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و مسئول تيم تحقيق داروي مليتروپيك با اشاره به مطالعه‌اي كه در پژوهشكده گياهان دارويي جهاددانشگاهي و با همكاري مركز تحقيقات روانپزشكي دانشگاه علوم‌پزشكي تهران انجام گرفت، مي‌گويد: «در حقيقت براي درمان آلزايمر ضعيف تا متوسط ۴ دارو در دنيا وجود دارد و ما دسترسي به داروهاي متعدد براي درمان آلزايمر نداريم. بسياري از بيماران به بعضي از داروها پاسخ مناسب نمي‌دهند و بسياري نيز با عوارض اين داروها دست به گريبان هستند. دسترسي به داروهاي جايگزين به‌خصوص با منشأ گياهي مي‌تواند براي ما مؤثر باشد. عوارض جانبي اين‌تركيب دارويي نسبت به داروهاي شيميايي خفيف‌تر و قابل ملاحظه‌تر بوده و نكته قابل‌توجه اينكه ما ديديم اين دارو اضطراب را نيز در بيماران كاهش داده است».

اما فراموشي تنها مشكل بيماران آلزايمري نيست، بيماراني كه به آلزايمر مبتلاهستند با درجاتي از اضطراب مواجه مي‌شوند و گاهي داروهايي كه براي درمان اضطراب استفاده مي‌كنند، علائم آلزايمر را تشديد مي‌كند. دكتر آخوندزاده مي‌گويد: «مطالعات ما نشان داد كه مي‌توان با يك تير دونشان زد. هم علائم آلزايمر را كاهش داد و هم اضطراب بيماران را كم كرد. از نظر قيمتي اين دارو قابل قياس با داروهاي خارجي نيست. اگر داروهاي داخلي را مقايسه كنيم متوجه مي‌شويم كه قيمت آن يك دهم قيمت داروهاي خارجي است كه عرضه مي‌شود و آن چيزي كه بسيار مهم است ملي بودن اين دانش است». او ادامه مي‌دهد: «اين حس اعتماد به نفس و خودباوري ملي است و اگر از اين منظر به اين فرآورده نگاه كنيم مي‌تواند كانوني غرورآفرين براي ما باشد».

• از دانش تا صنعت

وي در زمينه توليد صنعتي اين داروي گياهي مي‌گويد: «از آنجا كه فعاليت من تحقيقي است و با صنعت سروكاري ندارم پس از انجام تحقيقات و نتيجه آن بايد منتظر مي‌ماندم تا يك گروه صنعتي نتايج تحقيقات ما را درباره اين دوگياه تبديل به فرآورده كنند. خوشبختانه پژوهشكده گياهان دارويي جهاددانشگاهي كه من مؤسس آن بودم سال‌جاري از نتيجه تحقيقات و مطالعات گروه ما يك فرمولاسيون تهيه كرده و آن را تحت عنوان مليتروپيك توليد كردند. البته متأسفانه در برخي از جرايد به اشتباه نوشته شده بود كه اين نخستين داروي گياهي براي درمان آلزايمر است و اين اشتباه، جامعه علمي را بدبين مي‌كند. مليتروپيك نخستين داروي گياهي درمان اين بيماري نيست بلكه نخستين مطالعه اين دارو در ايران انجام گرفته است. داروهاي گياهي متعددي در دنيا براي آلزايمر وجود دارد. يكي از اين داروها به نام جينكو است كه از ۲۰سال قبل توليد مي‌شود. نكته مهمي كه بايد يادآور شوم اين است كه در بيماري آلزايمر ما درماني نداريم بلكه كنترل اين بيماري مطرح است زيرا آلزايمر يك بيماري پيش‌رونده است. به‌طور مثال با مصرف مليتروپين بيماري كه حافظه او در مدت 3سال كاملا از بين مي‌رود اين مدت به ۱۵‌سال افزايش پيدا مي‌كند و اين دارو با كنترل بيماري روند پيشرفت آن را كند مي‌كند».

دكتر آخوندزاده اين دارو را تنها داروي ايراني بازار نمي‌داند؛ «وقتي مطالعات ما به نتيجه رسيد خبرگزاري رويترز و همچنين يكي از معروف‌ترين مجلات خبري دنيا اين موفقيت علمي را منعكس كردند و اين نشان از قوي بودن اين مطالعه علمي است. علاوه بر داروي آلزايمر، يك سال قبل نيز يك داروي گياهي وارد بازار كرديم كه ريشه آن از زعفران است و به نام كپسول زعفران براي افزايش حافظه در بازار موجود است. نكته جالب اينكه اين داروي گياهي از كتاب قانون ابوعلي سينا گرفته شده است. مطالعات حيواني متعددي در ايران، ژاپن و ايتاليا در ارتباط با اين موضوع انجام گرفته است اما نخستين مطالعات باليني در دنيا توسط گروه ما انجام گرفت. ۸ سال درباره داروي گياهي زعفران مطالعه و تحقيق كردم و سرانجام سال گذشته كپسول زعفران روانه بازارهاي داخل و خارج از كشور شد. اينكه 2داروي گياهي با دانش بومي ايران توليد و وارد بازار شده موفقيت بزرگي است كه نصيب كشورمان شده است».

• ضرورت پشتوانه علمي براي طب سنتي

دكتر آخوندزاده درباره اينكه چرا به طب سنتي در كشور اهميت زيادي داده نمي‌شود، مي‌گويد: «اينكه چرا طب سنتي در كشور ما از جايگاه و اهميت خاصي برخوردار نيست، نبود پشتوانه علمي براي آن است. روزي كه در گروه روانپزشكي مطالعات روي گياهان دارويي را آغاز كرده بودم برخي به اين كار من مي‌خنديدند اما بعد از ۱۵ سال با توليد كپسول زعفران نتيجه تحقيقات من و اثرات درماني اين دارو در كتاب روانپزشكي آمريكا قرار داده شده است. اما چيزي كه جامعه علمي را نسبت به طب سنتي بدبين مي‌كند به نبود تحقيقات علمي مدون كه پشتوانه اصلي است بازمي‌گردد. به‌طور مثال بدون تحقيقات علمي گفته مي‌شود كه ابوعلي سينا اين دارو را ۵ قرن پيش براي اين بيماري تجويز كرده. اگر قرار بود بيماري‌ها با همان داروهاي ۵ قرن قبل درمان شوند كه ديگر نيازي به تحقيق و توليد داروهاي جديد نبود. به‌طور مثال ۲۰سال قبل براي درمان افسردگي داروهايي تجويز مي‌شد كه ديگر امروز كارايي ندارند و داروهاي جديد توليد و تجويز مي‌شوند. اما برخي داروها مانند آسپرين سال‌هاست براي درمان برخي از بيماري‌هاي خاص تجويز مي‌شود و مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آن چيزي كه جايگاه طب سنتي را در جامعه پزشكي ضعيف مي‌كند متأسفانه مطالب غيرعلمي است كه بيان مي‌شود. به عقيده من دانشگاه مي‌تواند به‌تدريج با نگاه علمي آن بخش از طب سنتي را كه قابل استفاده است وارد طب مدرن كند».

او در پايان مي‌گويد: «بسياري از داروهاي ما ريشه گياهي دارند. به‌طور مثال ريشه داروي گالانتامين كه يكي از داروهاي درمان آلزايمر است گياهي است. بسياري از ريشه داروها گياهي است كه سنتز مي‌شوند زيرا سنتز ارزان‌تر تمام مي‌شود. بايد با نگاه علمي به سمتي برويم كه داروهاي گياهي را جايگزين داروهاي شيميايي كنيم».